Sah Ismayil Xetai Eserleri - I-II-Cild

Цитата:

Şah İsmayıl Xetai

Keçen minillikde Azerbaycanda en uzun süren müddetde (1501-1736) hakimiyyetde olmuş Sefeviler sülalesinin banisi I Şah İsmayıl Xetai ve onun davamçıları olanlar- Sefeviler sülalesinin nümayendeleri Azerbaycanın siyasi tarixinde xüsusi ve müstesna ehemiyyete malik siyasi xadimlerdir. Azerbaycanın erazi bütövlüyünün te'min olunması, türk dilinin (Azerbaycan) dövlet dili kimi işledilmesi ve beynelxalq ehemiyyet kesb etmesi, elmin, medeniyyetin, incesenetin coşqun inkişafı, sosiyal edaletin tentenesi kimi yüksek qiymetlendirilen siyasetin aparılması onlara müstesna nüfuz qazandırmışdır. Azerbaycan şifahi xalq edebiyyatında I Şah Abbas Sefevi edaletli hökmdar kimi xüsusile ferqlenir.

Şah İsmayıl Sefevi (Xetai) her şeyden önce, hem de Azerbaycan tarixinde böyük serkerde kimi meşhurdur. "Azerbaycan tarixi" (Z. M. Bünyadovun ve Y. B. Yusifovun redaktesile); B. 1994 - kitabının 394-cü sehifesinde yazılır ki, Sefevilerin Erdebil hakimiyyeti merkezleşmiş Azerbaycan dövletinin yaradılmasında rüşeym olmuşdur. Mentiqi netice çıxarmaq olar ki, Sefeviler sülalesinin hakimiyyete qederki dövre aid olan nümayendeleri Azerbaycan siyasi tarixinde müstesna ehemiyyete malikdirler. Bu kitabın 405-ci sehifesinde yazılır ki, 1510-cu ilde Amu Deryadan Ferat çayına qeder geniş erazi İsmayılın hakimiyyeti altına keçdi (seh.405). Kitabın 418-ci sehifesinde yazılır: "...hele Şah İsmayılın hakimiyyete gelmesine qeder Sefevilerle Avropa dövletleri, xüsusile Venesiya Respublikası arasında diplomatik elaqeler yaranmışdı" (seh.418.)"Azerbaycan tarixi" (III s), B,. 1999 - kitabının 215-ci sehifesinde yazılır ki, Azerbaycan Sefevi dövletnin İngiltere ile elaqeleri XVI esrin II yarısında teşekkül tapmağa başlamışdı."Azerbaycanda Sovet Ensiklopediyası", xs; B., 1987 - kitabının 473-cü sehifesinde yazılır ki, I Şah Abbas ingilis donanmasının kömeyi ile Hörmüz adalarını tutmuşdu. Ye'ni, 1622-de Hörmüzü portuqaliyalılardan geri almışdı. Bu ise Azerbaycan Sefevi hökmdarı I Şah Abbas Sefevinin mahir ve nüfuzlu bir siyasetçi olduğunun göstericisidir. Y. V. Lambert "At war with Nistoru" kitabında Şah İsmayılın şahenşah kimi Tebrizde tac qoymasını qeyd edib. Bu titulun Tebrizde qebul olunması onun banisi olduğu sülalenin, hem de Azerbaycan dövletinin tarixi nüfuzunun eks edilmesidir. Fransız dilinde çapdan çıxmış "Tarix ensiklopedik lüğetinde" Şah İsmayılın neslinin nümayendelerine aid (ecdadları) böyük sufiler ve islam müqeddesleri kimi meşhur olması yazılmışdır. Mehemmed Füzuli kimi mütefekkirin Şah İsmayılı "Zemanenin padşahı" kimi te'rif etmesi onun yaradıcılığından me'lumdur. Be'zi arxiv materiallarından netice çıxarmaq olar ki, bu sülale 1736-cı ilden sonra da böyük nüfuza malik olmuşdur. I Şah İsmayıl ve onun ardıcılları edaletli siyaseti ile tanınmışlar. Abasqulu Ağa Bakıxanovun "Gülüstan-i İrem" eseri ve Azerbaycan şifahi xalq edebiyyatından I Şah Abbasın da öz edaleti ile meşhur olması qenaetine gelmek olar.

Поделитесь записью в соцсетях с помощью кнопок: