Ehet Turdi. Ay Yamguri.Roman ((Metin-inceleme-dizin)

Цитата:

EHET TURDİ

Çağdaş Uygur edebiyatının önemli temsilcilerinden olan Ehet Turdi, 20 Kasım 1940 yılında Doğu Türkistan’ın Kaşgar şehrinde doğdu. 40 yıllık edebî hayatında roman, hikâye, gezi yazısı gibi pek çok türde eserler vermiştir. 1949 yılından 1959 yılına kadar ilk ve orta öğrenimini tamamlamıştır. 1959 yılında Şincan Üniversitesinin Dil-Edebiyat Fakültesinde eğitime başlamış ve 1964 yılında bu okuldan mezun olmuştur. Mezun olduktan sonra “Tarim” gazetesinde yazar olarak çalışmaya başlamıştır. 1989 yılında “Şincan Yazarlar Cemiyeti”nin 1. dereceden yazarı olarak meslek hayatına devam etmiştir.
Yayınlanan ilk eseri 1958 yılında “Tarim” gazetisinde çıkan “Gürüh” isimli hikâyesidir. Bu tarihten itibaren 60’lı yılların ortalarına kadar, “Hayatniñ Başlinişi”, “Deştke Bahar Keldi”, “Küreş Davam Oilidu”, “Azad Zamanemdin Aylinay”, “Bizniñ

Evlad” gibi pek çok hikâye yazıp devrin gerçeklerini eserlerinde canlı bir şekilde aksettirmiştir. 70’li yılların sonlarından itibaren aydınların bozgun ve tutsaklık yıllarında başlarından geçen olayları konu alan “Yal…unlu… Yaşli…”, “Merhaba Baġven”, “Mehbus Oizi”, “Ġilġayli… Kişi” vs. pek çok hikâye kaleme almıştır.
Özellikle “Merhaba Baġven” hikâyesi edebî yönü güçlü ve tesiri büyük, okuycular tarafından çok beğenilen ve okunan bir eserdir.
Ehet Turdi, devam eden yıllarda da, yine toplumdaki mühim olayları konu edinen eserler vermeye devam etti. Bu eserlerden başlıcaları; “Sina… Meydanidiki Letipe”, “Leyr-ḫoş”, “To……uz Künlük Makan”, “Oizi… İşlar”, “Néme Dégülük”, “Oiyanli… Derya”, “Bahardiki Cudun”, “Muzliġan Yürek”, “Sebiler Paciesi”, “Oaş Bilen Kirpik Arili…ida”, “Elvida Köz Yéşim” adlı hikâyelerdir.

80’li yılların sonlarından itibaren roman denemelerine girişen yazar 1989 yılında ilk romanı olan “Untulġan Kişiler”i okuyucuyla buluşturdu. Bu roman edebiyat camiasında güçlü bir tesir yapmıştır ve yazar bu romanıyla başarılı bir romancı olarak tanınmaya başlamıştır. Bundan sonra yazar asıl enerjisini roman yazmaya yönelterek
peş peşe; “Hayat Şunda…”, “Ay Yamġuri”, “Yira…ta Oalġan Muhebbet”, “Sersan Roh” adlı romanlarını yazıp neşretmiştir. Bu romanlarda yazar devrin ruhunu aksettirmeye özen göstermiş, belge mahiyetinde eserler oluşturmuş ve meseleleri açıkça ortaya koyarak, hayati gerçeklere bağlı kalmış, ruhi dünyayı ifade etmede gösterdiği başarıyla, eserlerini hissiyat ve muhakeme gibi pek çok lirik terkipler ile kaleme almıştır. Bu eserlerin hepsi okuyucu tarafından beğenilmiş ve hak ettikleri değeri bulmuşlardır.
Yazarın bu saydıklarımız dışında şu eserleri de mevcuttur: “Girimsen Yillar” (hikaye), “Behtsiz Seidiye” (tarihî roman), “Oetre”, “Oedimi Şeherdiki Külke ve Yiġa”(piyes), “Gülhan”, “Girimsen Yollar”, “Bir Evliya Heqide Oisse”, “Kün Toġdi”(drama).
Ehet Turdi’nin tezimize konu olan “Ay Yamġuri” adlı romanı tarihî bir romandır. Bu romanda 60’lı yıllardaki tarihî olayları akıl gözüyle ve soğukkanlılıkla değerlendirip, coşkuyla yazmıştır.
Yazar, tarihî belgelere dayanarak yazdığı bu romanında 60’lı yıllarda yaşanan tabii afetin yıkımından, solculuk akımını benimseyen bazı gençlerin maddi ve manevi yönden gördükleri zararları anlatmakta, bu devri aydınlatmaktadır. Yazar aynı zamanda gençlik ateşiyle yanan roman kahramanlarının, türlü sevinç ve üzüntüler içinde geçen hayatlarını anlatmakta, bu zor zamanları lanetlemekte ve kahramanların gençlik baharına medhiyeler düzmektedir.
Yazar, romanında aynı sınıfta okuyan Şevket, A…niyaz, Zayit, Turġun, Seley
Oaşan, Badamgül vs. öğrencilerin bu yıllardaki tecrübelerini etkili ve canlı detaylarla süslemek suretiyle aydınlatarak yazmıştır. Bir ekmeği bölüşüp beraber yiyen bu
dostlardan zamanla siyasi olayların peşinden gidenler oldu ve dostluklarında çatlaklar oluştu. Zayit dostu Şevket’in, sevdiği kız olan Badamgül’e olan aşkı günden güne artar ve namertliği ele alarak, komnist siyasi partinin lideri Havaz Beḫti ile dostluk kurup, eski dostlarına sırtını döner. Memleketi Çöçek’e gidip hasta annesini ziyaret eden dostu Şevket’in hapse atılmasını fırsat bilip sevdiği kızın namusuna dokunan Zayit, bu yaptığının ortaya çıkmasından korkar ve Havaz Beḫti’den yardım ister. Havaz Beḫti de suçu, intikam almak peşinde olduğu, okulun hocalarından Selim Efendi’nin üzerine atmasını söyler. Bu konuda Badamgül’ü ikna eden Zayit ona Selim Efendi hakkında şikâyette bulunduğu bir yazı yazdırır ve imzalatır. Zayit’in yalvarışlarına ve tatlı sözlerine kanan Badamgül işin akibetini düşünmeden bunu kabul eder. Selim Efendi uğradığı bu iftira sonucunda öğretmenlikten atılır ve amelelik yapmaya başlar. Zayit bu

olayda kendini temize çıkardıktan sonra Badamgül’ü terk eder. Vicdan azabından yüreği parça parça olan Badamgül yağmurlu bir gecede geride bir intihar mektubu bırakarak, üzerine benzin döküp kendini yakmak suretiyle feci bir şekilde can verir. Bu yağmurlu geceyi aydınlatan bu feci ateş bütün öğrencilerin yüreğini yakar. Kahpe feleğe, sisli devre, taş yürekli riyakarlara okunun bedduara göğe kadar ulaşır.
Yukarıda özetlediğimiz kötü olayların karşısında, romanın bir bölümünde de diğer kahramanlardan olan A…niyaz’ın Ġunçe…iz’a olan saf ve temiz sevgisi anlatılmaktadır. Yine okulu bırakıp giden Turġun’un arkadaşlarına yazdığı mektuplar vasıtasıyla savaş altında bulunan Güney Şincan köylerinin durumu hakkında, okuyucuya bilgiler verilmektedir.
Kısacası “Ay Yamġuri” romanı, Uygur Türklerinin tarihî geçmişinin belli bir kesitini başarılı bir şekilde açıklayarak, etkili tasvirleriyle okuyucuyu memnun etmiştir.
Sonuç olarak şunu söyleyebiliriz ki etkili üslubu ve akıcı anlatımıyla bu eser Uygur edebiyatında çok da işlenmemiş bir konu olan öğrencilerin hayatını gözler önüne sermiştir. Uygurların 60’lı yıllardaki toplumsal ve siyasi hayatlarını da aydınlatması açısından ayrıca bir öneme haizdir.

Поделитесь записью в соцсетях с помощью кнопок: