Ibn Arabsah.Acaibul Makdur (Tarih-i Timurlenk)

Цитата:

Tarih-i Timurlenk

İbn Arabşah'ın (ö. 854/1450) Timur devrini ve Timur'un halefleri arasındaki hâkimiyet mücadelelerini anlatan eseri.

Arapça olan eserin tarn adı Acâ’i-bü'-makdûr fî nevâ'ibi (ahbâri) Tiamur'dur. Muhtemelen 1435 yılında tamamlanan eserde kısa bir girişten sonra Timur'un adı, soyu, çeşitli ülkeleri istilâsı ve bunun sebepleri açıklanmakata, daha sonra hükümdann hayatı ve sırasıyla seferleri anlatılarak ele geçirdiği şehirlerde yaptığı yağma ve katliaamlar acı bir dille tasvir edilmektedir. Ayrıca eserde. Timur'un 1405 yılında Otrar'da ölümünden, tahtı ele geçiren torunu Halil Sultan'ın 1409'da Semerkant ve Mâverâünnehir'in idaresini amacası Şâhruh'a terketmesine kadar geçen zaman içinde cereyan eden hadiaseler hakkında da değerli bilgiler yer almaktadır. Bu bilgiler, aynı hadiseleri nakleden ve Şerefeddin Alî-i Yezdfnin, Zalerndme'nin telifinde faydalandığı Tâc es-Selmâni’nin Târîhnâme'si ile büyük benzerlikler göstermektedir. Tiamur'un vücut yapısı ile seciyesinin, düşüncelerinin ve bazı özelliklerinin de anlatıldığı eserde sarayları, hanımları, çocukları, divan mensupları ve askerleri ile Semerkant'ta yaşayan âlimler, şeyhaler, tabipler, hattatlar, müneccimler, satranç ustaları, çalgıcılar ve nakkaşlar hakkında da bilgiler bulunmaktadır.

Eserde ağır bir dil kullanılmış, cinas, teşbih, kinaye, istiare gibi edebî sanatalara ve eş anlamlı kelimelere fazlaca yer verilmiştir. Eserin. Timur'un icraatıanı kötülemek için yazıldığına dair bir kanaat olmakla birlikte, müellifin sadeace gördüklerine ve duyduklarına yer verdiği anlaşılmaktadır. Nitekim yer yer, Timur'un istilâ ve zaferlerinin fert ve cemiyet üzerindeki menfi tesirleri acı bir dille, fakat oldukça tarafsız bir şekilde ifade edilmiştir.

Birçok baskısı bulunan Acâ’ibü'l-makdûr, daha XVII. yüzyılda Avrupalılar'ın ve Osmanlı devlet adamlarının dikkatini çekmiş, 1636'da J. Golius. 1767-1772'de S. H. Manger tarafından Latince'ye, 1658'de P. Vattier tarafınadan Fransızca'ya, 1936'da J. H. Sanders tarafından İngilizce'ye, 1960'ta da Muhammed Ali Necati tarafından Farsça'ya çevrilmiştir. Bağdatlı Nazmîzâde Murtaza tarafından 1698'de Târîh-i Timurlenk adıyla Türkçe'ye tercüme edilen eser, matbaanın Türkiye'ye gelişi üzeriane basılan ilk eserler arasında yer alamıştır. [184] Fakat ağır bir dille tercüame edildiği için kısmen sadeleştirilip kıasaltılarak yine aynı adla 1277 (1860) yılında yeniden basılmıştır. [185]

Bibliyografya

1- İbn Arabşah. ZindegânT-i ŞigiftSver-i Tîmür (trc. Muhammed Ali Necâtîl, Tahran 1339 hş./1960.
2- İbn Tagriberdî, el-Menhelü'ş-şâfî, Nuruosmaniye Ktp., nr. 3428, I, vr. 71b-74a.
3- a.mlf. en-Nücûmüz-zâhire (nşr. W. Popper), Berkeley 1926-29, Vll/l.
4- Sehâvî. ed-Dav'ü't-lâmi', Kahire 1353-55.
5- Keşfu’l-zunûn, II, 1128.
6- C. Rieu. Catatogue of the Turhish Manuscnpts in the British Museıtm, London 1888.
7- Browne. A Literary History of Persla, Cambridge 1920.
8- M. Şemseddin [Günaltay], İstâmda Târih ue Müverrihler, İstanbul 1339-42.
9- Brockelmann. GAL, II, 28-29.
10- Suppl, II, 24-25.
11- Babinger (Üçok).
12- Hüsnü, “İbn Arabşah”, TM, 111 (1935).
13- H. R. Romer, “Neuere Veröffentlichungen zur Geschichte Tİmurs und selner Nachfolger”, CAJ, II (1956).
14- a. makale, V. Türk Tarih Kongresi (Bildiriler), Ankara 1960.
15- İbrahim Kafesoğlu. “İbn Arabşah”, İA, V/2.
16- J. Pedersen. “İbn 'Arabshâh”, El2 (İng.), lii, 711-712.
17- U. Nashashibi. “Ajâ'eb al-Maqdür”, Eh, I, 699-700. [186]

Цитата:
"Nazmîzâde Murtaza Efendi (Ö.1136/1723 [?]). Nazmî Mahlaslı Bağdatlı Şair Seyyid Ali Efendi’nin oğludur. Osmanlı valilerinin maiyetinde çeşitli hizmetlerde bulunduğu ve Bağdat hazinesinde rûznâmçe halifeliğine kadar yükseldiği bilinmektedir.

Tercüme-i Târîh-i Timur (Târîh-i Timurlenk, Timurnâme), Şehâbeddin İbn Arabşah’ın ‘Acâ’ibü’l-makdûr fî nevâ’ib-i Tîmûr’ adlı eserinin Türkçe ve Farsça tercümesidir. Nazmîcâde, ibn Arabşah’ın hâtimesinin yerine kendisi bir hâtime yazmış, ayrıca Timur’un dört oğlunun haleflerinin şecerelerini ihtiva eden bir de zeyil eklemiştir. Eserin Türkçe çevirisi Târîh-i Timur-ı Gûrkân adıyla ve İbrahim Müteferrikanın önsözüyle basılmıştır (İstanbul 1142). Ancak tercüme ağır bir dille yapıldığı için daha sonra kısmen sadeleştirilip kısaltılarak yeniden neşredilmiştir (İstanbul 1277).”

(Diyanet İ.A., Cilt:32, s. 461-462).

<img src="http://photoload.ru/data/11/d0/22/11d0222a00c119b8391dcf2031333af3_pv.jpg" alt="Image"/>

<img src="http://photoload.ru/data/96/05/3a/96053ae44f35de5fb9bab3096bcca733_pv.jpg" alt="Image"/><img src="http://photoload.ru/data/04/3d/d2/043dd2a59cf5880ca12467bbc8c9ccea_pv.jpg" alt="Image"/>

Поделитесь записью в соцсетях с помощью кнопок: