Ibnul Esir. Islam Tarihi (El Kamil Fi't Tarih) 10 Cilt

Цитата:

EL-KÂMİL FİT -TÂRÎH TERCÜMESİ

İslâm âleminde tarihçilik Siyer ve Megâzi ile başlamıştır. Kur'ân ayet­lerinin tefsiri ve hadislerin açıklanması ve sıhhatini tesbit etmek için Hz. Muhammet! devrinin hâdiselerinin bilinmesine ihtiyaç hasıl oldu. Böylece Hz. Muhammed'in hayatı (Siyer) ve savaşları (Megâzi) hakkında kitaplar telif edilmeğe başlandı. Bunu yine dinî meselelerin halline yardım için Hulefâ-i râşidîn devri tarihinin yazılması takip etti.
Emevîler zamanında başlayan tarihçilik, Abbasîler devrinde büyük gelişmeler göstererek düıiya tarih edebiyatı arasındaki önemli yerini aldı. İlk önce yalnız Hz. Muhammed ve Hulefâ-i râşidîn devri ele alınırken, yine Kur'ân-ı Kerîm'in tefsiri üzerindeki çalışmalar, Arap dili ve edebiya­tım öğrenme ihtiyacını doğurdu. Cahiliye devri şiirini anlamak için cahi-liye devri tarihini bilmek icap ediyordu. Bu ihtiyaç İslâm öncesi Arap ta­rihînin araştırılması ve yazılması neticesini doğurmuştur.

Cahiliye devrinde Araplar'in dış dünya ile fazla temasları yoktu. Do-layısıyle Arabistan dışındaki devlet ve milletler hakkında bilgi sahibi de­ğillerdi. Fetihler ile birlikte müslümanlar dış dünyaya açıldılar ve çeşitli milletler ve kültürlerle karşılaştılar. Bu sayede kendi tarihleri yanında di­ğer milletlerin tarihini de araştırmağa başladılar. Böylece Abbasîler'in ilk devirlerinden itibaren umumî İslâm tarihleri yazılmağa başlandı. ,Bu tip tarihler kâinatın yaradılışı ile başlar, peygamberler tarihi ile devam eder, Cahiliye devri Arap tarihi ile diğer milletlerin tarihleri anlatılır ve Hz. Mu-hammed'den itibaren müellifin kendi devrine kadar devam eden İslâm ta­rihi ile son bulurdu. İslâm tarihçiliğinde bu tip eserlerin sayısı yüzleri aş­maktadır. Tercümesi takdim edilen İbııü'l-Esîr'in el-Kâmü fi't-târîh adlı meşhur eseri de umumî İslâm tarihi tarzında yazılmış olan tarihlerin en önemlilerinden birisidir.

İslâm kültür tarihinde mümtaz bir yeri olan Îbnü'1-Esîr kardeşler o tarihlerde "Cezîret İbn Ömer" adıyla bilinen bugünkü Cizre kasabasında doğmuşlardır. Babaları Ebu'l-Kerem Muhammed, çocuklarını iyi yetiştir­mek için Ceziret İbn Ömer'i terkederek Musul'a yerleşmiş ve Musul hü­kümdarı Kutbeddin Mevdûd b. Zengî'nin hizmetine girmiştir. Bir süre Medine divanının başında bulunan Ebu'l-Kerem Muhammedi daha sonra ti­caretle uğraşmağa başlamıştır.

Kardeşlerin en büyüğü olan Mecdedclîn, Hadis ilminde devrinin önem­li şahsiyetleri arasında yer almakta idi. Hadis sahasında Câmi'u' 1-usûl fi ehâdîsî'r-Resûl ve en-Nihaye fî garibi'l-hadîs adlı iki kitabı bulunmak­tadır. Kardeşlerin küçüğü. Ziyâeddin ise daha çok edebiyatla meşgul olu­yordu. el-Mesel es-sâir fî edebi'l-kâtib ve'ş-şâir adlı kitabı vardır. Kar­deşlerin ortancası ise elimizdeki kitabın yazarı İzzeddin'dir.

İbn el-Esîr Ebu'I-Hasan İzzeddin Aİi b. Ebi'l-Kerem Muhammed eş-Şeybanî el-Cezerî 4 Cemaziyelevvel 555 (13 Mayıs 1160) .tarihinde dün­yaya gelmiştir. Babası.ve kardeşleri ile birlikte Musul'a giderek burada Ebu'1-Fazl Abdullah b, Ahmed .el-Hatîb et-Tûsî'den ders görmüştür. Da­ha sonra Bağdad, Şam,. Haleb ve Kudüs'te çeşitli âlimlerin derslerine de­vam etti. Resmî vazife ile kısa süre için gittiği yerlerde tanınmış bir âlim bulduğu takdirde onun derslerine devam etmeyi ihmal etmiyordu. Öm­rünün son yıllarında Musul'da kalarak, eserlerini kaleme aldı. İbnü'1-Esîr 63D (1232) tarihinde Musul'da vefat etti ve orada defnedildi.

İbnü'1-Esîr İslâm tarihçileri içinde en çok eser yazanlar arasında yer almaktadır. Hemen bütün çalışmalarım İslâm ve Türk tarihine tahsis et­miştir.

Eserlerinin birincisi es-Sem'ânî'nin meşhur Kitâfau'I-eıısâb'mm muh­tasarı olan Kjtabu'1-bâb fî terkîbi'I-ensâb adlı kitabıdır. İkincisi sahabe­nin hal tercümelerini ihtiva eden Usdu'1-gâbe fî ma'rifeti's-sahâbe'dir. Mu­sul Atabegleri'nin tarihi olan Târîhu'd-devleti'I-Atabekîye İbnü'l- Esîr'in üçüncü eseridir. İbnü'l-Esîr'in en önemli ve büyük eseri el-Kâmil fi't tâ-rîb. adlı umumî İslâm tarihidir.

tbnü'l-Esîr'i ebedîleştiren el-Kâmil fi't-târîh hilkatten 628 (1230) yi-hmıi sonuna kadar cereyan eden olayları anlatır. El-Kâmil'in esas kaynağı Taberî'nin Târîhu'r-rusul ve'I-mülûk adlı meşhur tarihidir. İbnü'1-Esîr Ta-berfnin bu geniş hacimli eserini örnek almış ve aynı tarzda kendi tarihi­ni yazmıştır. Hilkatten 302 (914-915) yılma kadar olan kısmını Taberî'den almıştır. Ancak Taberî bir olayı anlatırken o olay hakkında toplayabildiği bütün rivayetleri olduğu gibi eserine almıştır. Îbnü'1-Esîr bu rivayetleri diğer kaynaklarla da karşılaştırarak tek bir rivayet halinde vermektedir. Diğer taraftan Taberî'nin bilgi vermediği olayları İbnü'l-Esîr'in verdiği bilgiler sayesinde öğreniyoruz. Meselâ Taberî Kuzey Afrika ve Endülüs olayları hakkında tek kelime bile yazmamıştır. Taberî'nin bu eksiğini İbnü'1-Esîr sağlam bilgilerle telâfi etmektedir.

İbnü'1-Esîr, Taberî'den sonraki devirleri çeşitli kaynaklara, sözlü ri~ XIV

vayetlere ve kendisinin müşahedelerine göre yazmıştır. Eserinin asıl Önem­li kısmı da bu ikinci kısmıdır.

İbnü'1-Esîr yalnız İslâm-Arap tarihinin değil Türk tarihinin de vaz geçilmez kaynağıdır. Eserinin son üç cildinin hemen tamamı Türk tarihi­ne tahsis edilmiştir. Gazneliler, Selçuklular, Haçlı Seferleri ve özellikle Musul Atabegleri hakkında verdiği geniş malûmat kaynak malzemesi ola­rak çok değerlidir.

İbnü'1-Esîr İslâm tarihçiliğinde önemli bir merhaledir. Kendisinden sonraki tarihçiler üzerindeki tesiri büyüktür ve hepsinin ilk müracaat et­tikleri kaynakların başında el-Kâmil gelmektedir. Bu tarihçilerin sonun­cusu olan Cevdet Paşa'nm Kısas-ı Enbiyâ'sında da el-Kâmil'in tesirini gör­mek mümkündür. Diğer taraftan İslâm tarihi üzerinde araştırma yapan tarihçilerin ilk müracaat ettikleri kaynakların başında el-Kâmil gelmek­tedir.

El-Kâmil fi't-târîlı'in meşhur müsteşriklerden C. J. Torcıberg tarafın­dan 1851-1876 yılları arasında ilk tenkitli neşri yapılmıştır. Bunu 1883 yı­lından itibaren Mısır'da yapılan baskıları takip etmiştir. Tornberg neşri­ne bazı küçük ilâveler yapılarak 1965 yılında Beyrut'ta yeniden basılmış­tır. El-Kâmil'in bazı bölümleri çeşitli Avrupa dillerine tercüme edilmiştir.

İbnü'l-Esîr'in bu büyük eserinin Türkçe'ye tercümesinin çok faydalı ve o nisbette de külfetli bir iş olduğu muhakkaktır. Bu sebepledir ki, şim­diye kadar buna teşebbüs eden olmamıştır. Ülkemizde İslâm tarihine kar­şı uyanan alâka yavaş yavaş İslâm tarihi kaynaklarının dilimize kazandı­rılmasına yardımcı olacaktır. Bu sahada ilk büyük teşebbüs BAHAR YA­YINEVİ tarafından başlatılmıştır. Temennimiz bu tip teşebbüslerin birbi­rini takip etmesidir. El-Kâmil'in tercümesinin tarihçiliğimize katkıda bu­lunacağı açıktır. Başta Bahar Yayınevi'nin sahibi Osman BAŞPEHLİVAN olmak üzere, bu büyük ve zor işi gerçekleştiren mütercimleri, redaksiyonu­nu yapan Prof. Dr. Mertol TULUM'u ve kitabın neşre hazırlanmasında emeği geçen TÜRKİYAT Matbaacılık mensuplarım tebrik etmek vazife­mizdir.

Prof. Dr. Hakkı Dursun YILDIZ

Поделитесь записью в соцсетях с помощью кнопок: