Uighur tili asasliri / Основы уйгурского языка
Uighur tili asasliri / Основы уйгурского языка
Author: Khaliq Niyaz
Publisher: Изд. Синьцзянского университета
Publication date: 2006
ISBN: 7-5631-0911-0
Number of pages: 622
Format / Quality: DjVu
Size: 15,83 Mb
Language:Uigur-Chinese
Цитата:
ئۇيغۇرچە / ئۇيغۇر تىلى
ئۇيغۇر تىلى
[تەھرىر]
قوللىنىلىش دائىرىسى (تېرىتورىيىسى)
جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى (ج خ ج) ياكى (چىن)نىڭ شىنجاڭ/شىنجاڭ ئۇيغۇر ئاپتونوم رايونى، قازاقىستان جۇمھۇرىيىتىنىڭ شەرقىي ۋە جەنۇبىي قىسىملىرى، ئۆزبەكىستان جۇمھۇرىيىتى،پاكىستان، قىرغىزىستان جۇمھۇرىيىتى، تۈركىيە، سەئۇدى ئەرەبىستانى قاتارلىق دۆلەت ۋە رايۇنلاردا ياشايدىغان ئۇيغۇرلار ۋە بەزى يېقىن ئارلىشىپ ئولتۇراقلاشقان بەزى مىللەتلەر تەرىپىدىن ئاغىزاكى ۋە يازما تىلدا قوللىنىلىدۇ.
بۇ تىلنى قوللانغۇچىلار ئاھالە نوپۇسى
جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى تېرىتورىيى ئىچىدەياشىغۇچى 11 مىليون ئۇيغۇر ۋە ئاھالىي نوپۇسى ئېنىڭ بولمىغان ئوتتۇرا ئاسىيا ۋە ياۋرۇپادا ياشىغۇچى باشقا ئۇيغۇرلار.
يېزىق
ئۇيغۇرلار تارىختا قاچاندىن باشلاپ يېزىق بىلەن خاتىرىلىنىشكە باشلىغانلىقى ھەققىدە ھازىرغىچە تەتقىقاتچىلار تەرىپىدىن بىرلىككە كەلگەن قاراش يوق. ئۆزبەكىستان ۋە قازاقىستان قاتارلىق تېرىتورىيىلەردە سىلاۋيان يېزىقىدا،تۈركىيە ۋە ياۋرۇپا ئەللىرىدە تۈرك يېزىقىدا، جۇڭگو/چىن مەملىكىتىدە ئەرەب يېزىقى،لاتىن يېزىقى ۋە خەنزۇچە/خىتايچە/چىنچە يېزىقلاردا خاتىرىلىنىدۇ. تىلشۇناسلار كۆپىنچە ئەرەب يېزىقى ئاساسىدىكى ئۇيغۇر يېزىقىدا خاتىوندىن ئارتۇق ئۇيغۇر مۇشۇ تىلنى ئىشلىتىدۇ. ئۇندىن
تىلنىڭ تەۋەلىكى
ئۇيغۇر تىلى ئۇرال- ئالتاي تىللىرىى سېستىمىسى、 تۈركىي تىللار ئائىلىسى、شەرقىي تۈرك تىلى تارمىقى، ئۇيغۇر-قارلۇق تىلى توپلىمى ،ئۇيغۇر تىلى بولۇپ تۈركىي تىللاردىن ئۆزبەك تىلى ئەڭ يېقىن تىل بولۇپ ھېساپلىنىدۇ. ئىككىلىسى چاغاتاي تۈركچىسىنىڭ ۋارىسلىرى بولۇپ بەئزى ئالىملار تەرىپىدىن ئەينەن بىر تىل دەپ قارىلىدۇ.
دېئالىكىت ۋە شىۋىلەر
چوڭ جەھەتتىن مەركىزىي دېئالىكىت، خوتەن دېئالىكتى ۋە لوپنۇر دېئالىكتى قاتارلىق ئۈچ ۋارىيانتى بار. شىنجاڭ ئۇيغۇر ئاپتۇنۇم رايۇنى تەۋەسىدە بىرلىككە كەلگەن ئۇيغۇر ئەدەبىي تىلى ئاساسلىق مەركىزىي دىئالىكىتتىن مەنبە ئالىدۇ. كىتابىي تىل ياكى يېزىق تىلى ئاغزاكىي تىل ياكى خەلق تىلى بىلەن ئاساسەن يېقىن ياكى بىر ئاز پەرىقلىق، خالاس. مەتبۇئات، خەت -چەك ئالاقە، كىنۇ - فىلىم، سەھنە ياكى ئۇچۇر-ئاخباراتلاردا ئەدەبىي تىل قوللىنىلىدۇ ۋە قوللىنىلىشى شەرت.ئەرەب ھەرىپلىرى ئاساسىدىكى ئۇيغۇر كونا يېزىقى قانۇنىي يېزىق بولۇپ،ئۆزگەرتىش ياكى قىسقارتىپ يېزىشقا بولمايدۇ. مەركىزىي دېئالىكىت: ئۈرۈمچى، تۇرپان، قۇمۇل،غۇلجا،ئاقسۇ،ئاتۇش،قەشقەر، گۇما، كورلا شىۋىلىرى
خوتەن دېئدلىكتى: خوتەن شىۋىسى
لوپنۇر دېئالىكتى: لوپنۇر شىۋىسى
Уважаемый пользователь, вам необходимо зарегистрироваться, чтобы посмотреть скрытый текст!
Уважаемый пользователь, вам необходимо зарегистрироваться, чтобы посмотреть скрытый текст!
Уважаемый пользователь, вам необходимо зарегистрироваться, чтобы посмотреть скрытый текст!
Поделитесь записью в соцсетях с помощью кнопок: