Seyyid Imadiddin NNasimin Turkce Divani

Цитата:
Seyid Əli Seyid Məhəmməd oğlu İmaməddin Nəsimi (1369, Şamaxı-1417, Hələb) - Azərbaycan şairi, mütəfəkkir. "İmaməddin Nəsimi" adı ilə məşhurdur. İlk təhsilini Şamaxıda almış, dövrün elmlərini, dinlərin tarixini, məntiq, riyaziyyat və astronomiyanı öyrənmişdir.
Nəsimi dilin zənginliklərindən qəzəllərində özünəməxsus bir ustalıqla istifadə edib. Bəzən şair şerlərini yalnız xitab və ifadəli təkrarlar üzərində qurur:
Məndə sığar iki cahan, mən bu cahâna sığmazam
Gövhər-i lâ-məkân mənəm, kövn ü məkâna sığmazam[2]

Filosof-şairin poeziyası çox tez bir zamanda Orta Asiya, Türkiyə və İran xalqları arasında populyarlıq qazanır. Həllac Mənsurla birlikdə onun adı öz əqidəsi uğrunda qeyri-adi sədaqət və cəsurluq rəmzinə çevrilir. Onun əsərləri bir çox dillərə çevrilir və həmin dillərdə yazıb-yaradan şairlər onu təqlid edirlər. Nəsiminin şerlərini xalq arasında avazla oxumaq və onun hürufi ideyalarını təbliq etmək üstündə bir çoxları əzablara qatlaşır, hətta canlarından da keçirlər.
Üzünü məndən nihân etmək dilərsən, etməgil
Gözlərim yaşın reəvân etmək dilərsen, etməgil
Bərq-i nəsrin üzrə miskin zülfünü sən dağıdıb
Âşiqi bîxânimân etmək dilərsən, etmgil[2]

Yaradıcılığının ilk dövrlərində Nəsimi də ustadı Nəimi kimi sufizm mövqeyində dayanır və tanınmış sufi şeyxi Şiblinin təlimini davam etdirirdi. Bu mərhələdə şair öz əsərlərini "Hüseyni", "Seyid Hüseyni", "Seyid" təxəllüsləri ilə yazır. Lakin X əsrin sufi İran filosof-şairi Hüseyn Həllac Mənsurun təlimi Nəsiminin ruhuna daha yaxın idi. İlk dəfə məhz o demişdi ki, "Mən allaham!" Bu cür küfr sayılan fikirlərinə görə Həllac Mənsur daim təqiblərə məruz qalmış və nəhayət, öz ömrünü dar ağacında başa vurmuşdu. Əqidəsi uğrunda bu cür fədakarlıq göstərməyə hazır olan Nəsimi də Mənsura heyran kəsilmiş və öz əsərlərində onu tərənnüm etmişdi. Maraqlıdır ki, şair hürufi təlimini qəbul etdikdən sonra da Həllaca vurğunluğundan qalmamışdı. Bu sözləri müəyyən mənada Nəsiminin uzun müddət sadiq qaldığı sufi fəlsəfəsi haqda da söyləmək olar. Bununla əlaqədar olaraq, Zümrüd Quluzadə yazır: "Nəsimi yaradıcılığının mərkəzində lirik qəhrəmanın aşiq olduğu, onu yüksəldən, kamilləşdirən və öz nuruna qərq edən gözəl-allah dayanır. İnsan üçün ən yüksək, ülvi duyğu həmin sevgilinin vüsalına yetişmək, ona qovuşmaq, onda əriyib yox olmaqdır. Şair yazır ki, eşqi günah sayanların sözlərinə baxmayaraq, o, bu yoldan çəkinməyəcək. Çünki yalnız bu yol insanı tanrıya, həqiqətə çatdıra bilər." Daha sonra oxuyuruq: "Lakin tədricən Nəsiminin dünyagörüşündə sufilik hürufiliklə əvəz olunur. Bu, hər şeydən öncə şairin panteist görüşlərindəki dəyişiklikdə əks olunur. Bu görüşlərin əsasında artıq eşq və sərxoşluq deyil, hərf, ağıl dayanmağa başlayır. Bu zamandan etibarən Nəsimi fəlsəfədə Nəiminin yaratdığı hürufiliyə tapınır və onun əsas müddəalarını təbliğ edir. Ancaq Nəsiminin təbliğ etdiyi hürufilik heç də Nəiminin yaratdığı təlimin eynilə təkrarı deyil."

Qeyd etmək lazımdır ki, Nəsiminin divanı Azərbaycanda 1972-ci ildə Həmid Mə-həmmədzadə tərəfindən çap olunmuş və İranda da bir dəfə "Gecə qaranlığında Simurq" adıyla Seyid Əli Salehinin təşəbbüsü, 1368-ci ildə Hüseyn Ahi, 1380-ci ildə Foruği nəşriyyatı vasitəsi və 1372-ci ildə isə Nəşri Nei tərəfindən Cəlal Pendərinin səyi ilə çap edilmişdir.

Цитата:

رﺎﺘﻔﮕﺸﻴﭘ

ﺎـﺑ و دﺮـﮐ رﻮـﻬﻇ ﯼﺮـﺠه ﻢﻬﻧ ﯼﻩﺪﺳ رد ،دﺮﮐﯽﻣ ﺺﻠﺨﺗ ﺰﻴﻧ ﯽﻨﻴﺴﺣ و ﺪﻴﺳ ﻪﮐ ﯽﻤﻴﺴﻧ ﻦﻳﺪﻟادﺎﻤﻋ ﺪﻴﺳ
رد و ﺖﺧﺎﺑ نﺁ ﺮﺳ ﺮﺑ نﺎﺟ و دﻮﺸﮔ نﺎﻴﺼﻋ ﻪﺑ نﺎﺑز دﻮﺧ ﺮﺼﻋ ﺮﮕﻤﺘﺳ ﯼﺎهﺖﻣﻮﮑﺣ ﻪﻴﻠﻋ ،ﻊﻴﺸﺗ ﺐﺘﮑﻣ زا مﺎﻬﻟا و ﺪـﻧﺪﻨﮐ ﺶﻨـﺗ زا ﺖـﺳﻮﭘ ،ﺲﮐﺮـﭼ نﺎﮐﻮﻠﻤﻣ ﺖﻣﻮﮑﺣ ﺖﻗو ﻢﮐﺎﺣ ﺮﻣا ﻪﺑ ﻪﮐ ﻪﻧﻮﮕﻨﻳﺪﺑ .١ﺪﺷ ﺪﻴﻬﺷ ﺐﻠﺣ ﺮﻬﺷ زا ﻢـﻋا ﻦﻴﻤﻠﺴﻣ ﯼﻪﻤه ضاﺮﺘﻋا درﻮﻣ و ﺖﻗو ﺖﻣﻮﮑﺣ زا تﺮﻔﻧ ﺐﺟﻮﻣ تدﺎﻬﺷ عﻮﻧ ﻦﻳا .ﺪﻧدز شراد ﺮﺑ ﺲﭙﺳ ﮏﻟﺎﺴـﻣ ﯼﻪـﻤه و ﺪـﺷ نﺎـﻓﺮﻋ ﻞها نﺎﻴﻣ رد ﯽﻤﻴﺴﻧ ﯼﻩزاﺪﻧا زا ﺶﻴﺑ ﺖﻴﺑﻮﺒﺤﻣ ﺚﻋﺎﺑ و ﺪﻳدﺮﮔ ﯽﻨﺳ و ﻪﻌﻴﺷ
ﺮﻌـﺷ ﯽـﮐﺮﺗ و ﯽـﺳرﺎﻓ ،ﯽـﺑﺮﻋ نﺎـﺑز ﻪـﺳ ﻪﺑ ﯼو .ﺪﻨﺘﺧﺎﺳ دﻮﺧ ﮏﻟﺎﺴﻣ ﻪﺑ بﻮﺴﻨﻣ ﺎهﺪﻌﺑ ،ﯽﻋﻮﻧ ﻪﺑ ار وا ﺎﻓﺮﻋ
.ﺖﺳا ﻩدوﺮﺳ و ﺶـﺨﭘ شاﯽـﮐﺮﺗ و ﯽـﺳرﺎﻓ ناﻮـﻳد ود و ﺎـهﻩﺮﮐﺬـﺗ ،ﺎهﻪﻨﻴﻔﺳ ،ﺎهﮓﻨﺟ ﯼﻻ ﻪﺑ ﻻ رد ﺪﻴﺳ ﯽﺑﺮﻋ رﺎﻌﺷا
.ﺖﺳا ﻩﺪﺷ دﻮﻘﻔﻣ ،ﻩدﻮﺑ نوﺪﻣ ﻢه ﺮﮔا و دراﺪﻧ ﯽﻬﺟﻮﺗ ﻞﺑﺎﻗ ﻢﺠﺣ و ﺖﺳا ﻩﺪﻨﮐاﺮﭘ
ﺎهﺪﻌﺑ ﻪﮐ ٢.دﺮﮐ پﺎﭼ ١٣٥١ لﺎﺳ رد ﺮﺒﺘﻌﻣ ﺦﺴﻧ ﯼﻪﻠﺑﺎﻘﻣ ﺎﺑ «ﻩدازﺪﻤﺤﻣ ﺪﻴﻤﺣ» مﻮﺣﺮﻣ ار وا ﯽﺳرﺎﻓ ناﻮﻳد
.ﺪﺷ پﺎﭼ ﺪﻳﺪﺠﺗ ناﺮﻬﺗ رد رﺎﺑ ﻪﺳ و ﻦﺗ ﻪﺳ ﯼﻮﺳ زا ﺎـهنﺁ نﺎﻴﻣ رد و ﺖﺳا ﻩﺪﺷ پﺎﭼ ناﺮﻳا زا جرﺎﺧ ﺎﻳ و زاﺮﻴﺷ ،ﺰﻳﺮﺒﺗ ،ناﺮﻬﺗ رد ﺎهرﺎﺑ ﯽﻤﻴﺴﻧ ﯽﮐﺮﺗ ناﻮﻳد ﺎﻣا
.ماﻩدﺮﮐ ﯽﻓﺮﻌﻣ بﺎﺘﮐ ﻦﻴﻤه ﯽﮐﺮﺗ ﯼﻪﻣﺪﻘﻣ رد ار ﻪﺳ ﺮه ﻪﮐ ﺖﺳا ﯽﻤﻠﻋ رﺎﺒﺘﻋا ﯼاراد پﺎﭼ ﻪﺳ ﯽﮔﺪﻧز زا ﯽﻤﻠﻴﻓ و ﻩﺪﺷ ﻪﺘﺷﻮﻧ ﯼرﺎﻴﺸﻧاد و ﯼﺮﺘﮐد ﯼﻪﻣﺎﻧنﺎﻳﺎﭘ ﺪﻨﭼ ،ﯽﻤﻴﺴﻧ رﺎﺛﺁ و رﺎﮑﻓا ،لاﻮﺣا عﻮﺿﻮﻣ رد
.ﺖـﺳا ﻪـﺘﻓﺎﻳ رﺎﺸـﺘﻧا و ﻒﻴﻟﺄﺗ ﯼو تﺎﻴﺣ ﯼﺎهاﺮﺟﺎﻣ زا ﺰﻴﻧ ﯼاﻪﻣﺎﻨﺸﻳﺎﻤﻧ و ﺖﺳا ﻩﺪﺷ ﻪﺘﺧﺎﺳ ﯼو ﯼﻩزرﺎﺒﻣ ﺎﭘاﺮﺳ ﯽـﻓ ﺮـﻤﻐﻟا ءﺎـﺒﻧا بﺎـﺘﮐ ،ﺮﺒﺘﻌﻣ ﻊﺒﻨﻣ ﻦﻴﻟوا .ﺖﺳا ﻩﺪﺷ ﺮﮐذ ﯽﺨﻳرﺎﺗ و ﯽﺑدا ﻊﺑﺎﻨﻣ زا ﯼرﺎﻴﺴﺑ رد ﺪﻴﺳ دﺎﻳ و مﺎﻧ ﻊـﺒﻨﻣ ﻦﻳﺮـﺧﺁ و ﺪـﻣﺎﻧﯽـﻣ ﯼﺰـﻳﺮﺒﺗ ﯽﻤﻴﺴﻧ ار وا ﻪﮐ ﺖﺳا ﯼو رﺎﮔزوﺮﻤه ،ﯽﻧﻼﻘﺴﻋ ﺮﺠﺣ ﻦﺑا ﺮﺛا ﺮﻤﻌﻟا ءﺎﻨﺑا
.ﺪهدﯽﻣ مﺎﻧ ﺖﻠﻴﻀﻓ ﺪﻴﻬﺷ ار ﯼو ﻪﮐ ﺖﺳا ﯽﻨﻴﻣا ﻪﻣﻼﻋ مﻮﺣﺮﻣ ﺮﺛا ﻪﻠﻴﻀﻔﻟا ءاﺪﻬﺸﻟا بﺎﺘﮐ ،ﺮﺒﺘﻌﻣ

Поделитесь записью в соцсетях с помощью кнопок: