Wilhelm Barthold.Ulug Bey ve Zamani

Цитата:
WILHELM BARTHOLD
(1869-1930)

Batı Türkistan tarihinin tanınmış araştırmacılardan, Rus antropolog, doğubilimci ve Türkolog olan Wilhelm Barthold(veya Vassiliy Vladimiroviç Barthold) 15 Kasım 1869’da St. Petersburg(Petrograd)’da Alman asıllı bir aileden dünyaya geldi. Babası Baltık ülkelerinden gelme bir aileye mensub bir komisyoncu idi. Annesinin dedesi de Hamburg’da yaşayan Luther mezhebinden bir papaz iken Rusya ‘ya yerleşmişti. Barthold çocukken Almanca’yı ve Batı Avrupa’nın başka bazı bilim dillerini öğrenmiş bulunuyordu. Liseye gittiği devirden beri tarihçi olmak istiyordu. Nitekim 1887-1891 yılları arasında doğduğu şehrin üniversitesinde Doğu Dilleri Fakultesinde tarih öğrenimi gördü. Petersburg’da ünlü Arapça uzmanı Baron Victor Romanoviç Rosen tarafından yetiştirildi.

Раскрыть

Orta ve yakındoğu tarihinde ihtisas yapmak istediği için üniversite öğrenimi sırasında tarih öğreniminin yanısıra islam coğrafyasının klasik dillerini öğrenmek üzere Arapça, Türkçe, Farsça derslerine devam etti. 1891’de Almanya’ya gitti. Strazburg Üniversitesinde islam araştırmalarında önemli bir yere sahip olan Teodore Nöldeke(1836-1930) ile çalışma fırsatı buldu. Öte yandan Halle Üniversitesinde F. Müller ile E. Meyer’in derslerine de devam etti.1892’de doğduğu şehre dönünce Petersburg Üniversitesinde Doğu Tarihi Kürsüsüne kabul edildi. Aynı yıl Türkistan’a giderek burada araştırma ve incelemelerde bulundu. Buralarda yapılan kazılara katıldı. Adlarına tarihi kaynaklarda rastlanan birçok Türkistan şehir ve kasabalarının yerini buldu. Türkistan’a yaptığı bu ziyaret ve Doğu Tarihi Kürsüsünde görev yaparken başlattığı araştırmalar, 1900 yılında neşr edilecek olan “Moğol İstilası DevrindeTürkistan”(Turkestan v epokhu mongol’skogo nasestvija) adlı büyük eserinin temellerini teşkil edecekti.

Almanya’dan döndüğü 1892 senesinde doçent ünvanı alan Batrhold,1901 de Profesör, 1906’da Ordinarius –Profesör, 1909’da Doğu Dilleri Fakultesi’nin sekreteri, 1910’da ve 1913’te ilimler akademisine muhabir ve tam üye seçildi.7 yıl boyunca(1905-1912) Rus Arkeoloji Derneği’nin doğu bölümünün sekreterliğini yaptı.Bu arada hocası Baron Rosen’in yönetiminde yayınlanan Rus arkeoloji kurumu doğu bölümünün yıllığını onun ölümünden sonra çıkarmaya devam etti.Muhtelif yayımcılık görevlerinin yanısıra şarkiyat derneğinin Mir İslam(İslam Dünyası 1912) adlı dergisini yayınladı.Sonra da Musul’manskii Mir(Müslüman Dünya 1917) adlı dergiyi çıkardıysa da bu iki derginin yayımı çok kısa sürdü.

Barthold,Rus Arkeoloji Kurumu doğu bölümü sekreterliğini yaptıktan sonra , 1918-1922 yılları arasında aynı kurumun başkanlığını da yaptı.Orta ve Doğu Asya araştırmaları Rus komitesi sekreterliği (1903-1921), Asiatic Museum’a bağlı müsteşrikler(Oryantalist) komitesinin başkanlığı(1921-1930) ve (1925-1930) ve 1925-1930 yılları arasında bu kurumun yıllığı ile ayrıca “İran” adlı derginin editörlüğünü de yaptı.

Bunların yanısıra Barthold’un katkısıyla kurulan yeni ilmi müesseseler de vardır. Bunlardan bazıları şunlardır: Taşkent’te Orta Asya Üniversitesi, 1918 ‘de teşekkül eden Radlow Şarkiyat Derneği, 1928-1930 arasında faal olan Türkoloji Merkezi, Maddi Kültür Tarihi Enstitüsü ve Yaşayan Doğu Dilleri Enstitüsü.

Bunların yanısıra Barthold çeşitli zamanlarda değişik ilmi kurumlar adına 1893-1894, 1902, 1904, ve 1916’da Batı Türkistan’a giderek, oradaki yazmalar üzerine çalıştı. Kafkasya’yı 1900’de, Ani’yi 1908’de ziyaret etti. Kendisine Rusya dışında da seyahat imkanları veriliyordu.1895’te Paris, Londra, Oxford ve Hollanda’da; 1898, 1905 ve 1912’de Almanya’da; 1905’te Avusturya ve İsviçre’de; 1908-1909’da İtalya, Macaristan ve Finlandiya’da; 1911‘de İrlanda, ABD ve Fransa’da; 1913 ve 1914’te İsveç ve Noveç’te; 1914’te Danimarka’da İngiltere’de Cebelitarık boğazında, Bulgaristan, Romanya ve Yunanistan’da bulundu. Gittiği bu yerlerde çeşitli ve önemli konferanslar verdi.

Barthold, 1926’da İstanbul Üniversitesi Türkiyat Enstitüsü’nün davetlisi olarak Türkiye’ye geldi.Burada bir dizi konferans verdi. Türk boylarının Tarihi üzerine de konferanslar verdi. Zeki Velidi Togan’ın çevirdiği bu konferansların Türkçe’si Ragıp Hulusi Özden tarafından kontrol edilerek”Orta Asya Türk Tarihi Hakkında Dersler” adıyla kitap haline getirilip 1927’de basılmiştır.Kitap Türkçe’sinden Almanca ve Fransızca’ya da çevrildi.

Kültür tarihi gibi çok geniş tutulmuş konulardan, daha sınırlı tarih araştırmalarına kadar değişik çalışmalar yapan Wilhelm Barthold , 19 Ağustos 1930’da Leningrad’da öldü.

Barthold’un ciddi ve sağlam metodu ilmi gerçekleri politika ve ideoloji karşısında eğilmede sürekli bir şekilde savunması, sovyet otoriterlerince makbul karşılanmadı. Bu dönemde eserlerini Rusya’da bulmak gittikçe zorlaşıyordu. Ve araştırmalarının neticeleri seçilerek, belirli bir görüşe uygun görüldükten sonra kullanılmaya izin veriliyordu. Stalin döneminden sonra Barthold lehine bir iyi hava esmeye başladı ve Sovyet ideologları gözünde yeniden itibar kazanmaya başladı.1963’te Moskova’da Barthold’un külliyatı yeniden yayımlanmaya başladı. Batı’da araştırmacıların ulaşmada bir hayli zorluk çektikleri Barthold’un birçok eseri bu iyi teşebbüs sayesinde ilim adamlarının istifadesine sunuldu.

1914’ten beri Barthold ile ülkemizde Türkistan tarihi araştırmaları konusunda yeni kuşaklar yetiştirecek olan Zeki Velidi Togan arasında önemli ilişkiler başlamıştır. Zeki Velidi Togan’ın Rusya Arkeoloji Derneğ’inin “Zapiski” adlı dergisinde çıkan makaleleri Barthold’un dikkattini çekmişti. Barthold, genç Başkurt âlimini Petrograd’a davet etti. Böylece Zeki Velidi, Rus arkeoloji ve coğrafya derneklerinin ve Radlow derneğinin toplantılarına katılmaya ve Barthold ile çalışmaya başladı. Barthold’un Türkistan hakkındaki eserlerinden basılmakta olanların tashihine Zeki Velidi bakıyordu. Barthold da, Zeki Velidi’nin hazırladığı eserler için, Rus arşivlerinden istifade izni almasına yardımcı oluyordu.

METODU

Barthold’un araştırma metodunun başlıca iki özelliği vardır.O her şeyden önce yeni kaynaklara önem vermiş ve bütün kaynakların bir araya getirilerek yayınlanması için çaba göstermiştir.Bu bakımdan arşivci bir eğilime sahib olan Barthold, bütün kaynakları toplayarak tanıtma ve yayınlamayı, bütün hayatı boyunca kendisi için bir görev saymıştır. öyleki Barthold’un işleyip tanıttığı kaynaklara henüz yenileri katılmış değildir.

Barthold’un ikinci bir yanı da gerçek bir tarihçi olmasıydı. O kaynaklarını şehir, bölge ve devletlerin tarihini yazmak için toplamıştı. Barthold’un amacı Tarihçilik idi. Kaynaklar ise onun için sadece araçtı. Barthold, kaynaklara tarihin daha iyi ve doğru anlaşılabilmesi için önem vermiştir. Bu nedenle kaynaklar onun elinde daha gerçek bir anlam kazanmış ve değerlenmişti.

Barthold Rus islam araştırmaları ve Türkoloji dalarında büyük şöhrete sahip bir ilim adamıydı.Çeşitli sahalarda ortaya koyduğu irili ufaklı araştırmaların çokluğu onun verimliliğinin belirtisiydi. Daha üniversite öğrencisi iken 1889 ‘da “Orta Asya’da Hristiyanlık” adlı eseriyle dikkatleri üzerine çekmişti. Fakat Barthold’u asıl üne kavuşturan doktorasında vücuda getirdiği tezi olan “Moğol İstilası Devrinde Türkistan “ adlı eseridir. Eser yazarın, kaynaklara hâkimiyeti, sağlam metodu ve sağlıklı hükümleriyle, yayımlandığında bilim dünyasının dikkatini çekmiştir. Bu sahada yapılan araştırmaların başında gelen eserin I. cildi islami devir Türk tarihinin başlangıç dönemiyle ilgili temel kaynak mahiyetindeki metinlerden oluşmaktadır. II. cild ise asıl araştırma konsunu teşkil etmektedir. Rusça’dan değişik dillere çevrilen eserin Türkçe olarak yayıma hazırlayan Prof. Dr. Hakkı Dursun Yıldız olmuştur.

“Hiç bir milletin tarihini Türkler olmadan yazamazsınız” diyen Barthold, yaptığı araştırmalarla Türk dünyasına önemli hizmetlerde bulunmuş ve özellikle Türk tarihi hakkında çok değerli eserler meydana getirmiştir.

Barthold’un İstanbul Üniversitesi’nde vermiş olduğu konferanslardan oluşan “Orta Asya Türk Tarihi Hakkında Dersler” adlı eserinden daha önce bahsetmiştik. Barthold’un Türk tarihi üzerine yazmış olduğu bir kaç eser daha vardır. Bunlar, Tarihte Türk Dünyası, İlk Müslüman Türkler ve Uluğ Bey ve Zamanı’dır.

Barthold’un “Kultura Musulmanstna “ adlı yapıtı, Türkçe olarak Ord. Prof. Dr. M. Fuat KÖPRÜLÜ’ün uzun şerhleri, ekleri ve eleştirileriyle “İslam Medeniyeti Tarihi” adıyla yayınlandı(1940).İslam Ansiklopedsine yazmış olduğu 247 maddenin yanısıra, Barthold’un ayrıca “İran Tarihi Ve Coğrafyası” (İstoriko-Geografiçeski Obzor İrana,1903) ile Halife ve Sultan (Halife i Sultan) adlı iki çalışması daha vardır.

BAŞVURULAN ESERLER

BARTHOLD,Wilhelm, Tarihte Türk Dünyası, (Trc: M.A. YALMAN,T.ANDAÇ, N.UĞURLU) Örgün Yayınevi, İstanbul 2008

, Vasillij Vladimiroviç, Moğol İstilasına Kadar Türkistan, (Trc: Hakkı Dursun YILDIZ),Kervan Yayınları, İstanbul 1981.

, Vasillij Vladimiroviç, Orta Asya Türk Tarihi Hakkında Dersler (Trc: Kazım Yaşar KOPRAMAN, İsmail AKA),TTK, Ankara 2006

BAYKARA, Tuncer, Türk, Türklük ve Türkler, Kültür Sanat Yayıncılık, İstanbul .2006

EYİCE, Semavi, “Barthold,Vasillij Vladimiroviç” DİA, TTK

Цитата:
İçindekiler:

Раскрыть

GİRİŞ 1-2
I- MOĞOL İMPARATORLUĞU VE ÇAĞATAY DEVLETİ.. 3-11
Türk-Moğol devlet idare şekli ve özellikleri Cengiz Han'ın meydana getirdiği imparatorluk Moğolların Ön Asya'da kurduğu devlet Moğol hâkimiyeti sırasında Orta Asya'da hayat İslâm medeniyetinin göçebelere tesiri Yeni idâri taksimat ve kabile reislerinin bölgeleri Çağatay devletinin çöküşü
II- ULUS EMİRLERİ - TİMUR'UN SALTANATI 12-37
Emir Kazagan. Kazagan'm halefleri ve Timur'un ortaya
çıkması Timur'un soyu
1370 yılına dek Timur'un icrââtı Timur ve din adamları Timur'un askerî gücü Timur'un sarayında hanımların durumu Timur'un halefleri
Timur ile Cengiz Hân'ın mukayesesi Timur'un yaratıcı icraatı
III- ULUĞ BEG'İN ÇOCUKLUĞU VE GENÇLİĞİ 39-72
Uluğ Beg'in doğumu ve yetişmesi
Evlenmesi
Timur'un Çin üzerine seferi Timur'un ölümü Halil Sultan
Halil Sultan'ın Semerkand'a girişi Halil Sultan ve Şahruh arasında anlaşma Onlar arasında cereyan eden daha sonraki mücadeleler Uluğ Beg'in Şaburgan v e Andhoy hâkimliğine tâyin edilmesi
önsöz 1 - 3
1936-1939 yılları arasında Hatay sorununun gelişmesiyle
ilgili bir özet 5 — 15
I.
Hatay Kurtuluş Savaşı nasıl oldu 17
1. Geçmişe ait bazı bilgiler 17 — 20
2. Kurtuluş Savaşı sırasında mücadeleler 20-25
3. Mako tarafından tuzağa düşürülüşümüz 25-28
4. Maho'nun ikinci ihaneti 28-30
5. Maho'nun akibeti 30-32
6. Misak-ı Millî hudutları içinde olup olmadığımız hususunda Mustafa Kemal'le ilk temasımız 32-38
7. Fransızlarla ilk çarpışma 38-41
8. ibrahim Hanano'nun teması 41
9. Fransızların Kefertarim baskını 41—43

10. Fransızların Kuseyr karargâhını basacakları haberi .... 43-44
11. Selahattin Adil Paşa'ya ikinci gidiş ve îkizkuyu çarpışması 44-47
12. Biraderim İnayet Bey'in Arvat Adasına sürülmesi 47-49
13. Bir Ermeni vatandaşın yakalanışı ve deve hadisesi 49 — 52
14. Mürselzade Ahmet Bey'e yapılan iftira 52
15. Yeniköy'de Fransızlarla müsademe 52 — 53
16. Maraş'a hareketimiz 53
17. Mebusluk mazbatası 53
Sakarya Zaferi ve Ankara'ya ilk gidişim 57
1. Ankara îtilafnamesi 60-61
2. Hususi idarenin mahiyeti 61-62
3. örtülü faaliyete geçiş 62-66
4. ölüm cezasına çarptırılmam 66
5. Adana'ya yerleşmem 66-68
6. îsmet Paşa'nm Lozan'a gidişi 68-69
7. Lozan'a çekilen telgraf ' 69-72
III.
Cemiyetimizin resmen kuruluşu 73
1. Hamit (öcal)ın hapsedilmesi 74-81
2. Tedavi için Viyana'ya gidişim 81-84
3. Gaziantep'e nakilhane 84-85
4. Dörtyol'da Hasan Rıza ile tanışmak 85-86
5. Adana'ya mecburi yerleşme 86-88
6. istanbul'a taşınmam 88
7. İskenderun ve havalisindeki çocuklara çıkan tahsil fırsatı 88 - 90
8. Bağımsız Antalya milletvekili olmam ve Sökmen soy¬adının verilmesi 90-91
9. Mebusluktan istifa etmek isteyişim 91-92
10. Fransızların Suriye'de genel seçime gitmeleri 92-94
IV.
Atatürk'ün İskenderun ve havalisinin ismini değiştirmesi,
adına Hatay demesi 95
1. Alevî meselesi 96-97
2. Eti Türkü 97-98
3. Davamızın Cenevre'ye intikali 98
4. Bağımsız milletvekili seçilişimin sebebi 98
5. Cenevre'ye giden ikinci heyet 99
Genevre'den gözlemci heyetinin gelişi ve plebisit 101
1. Doktor Abdurrahman Melek'in vali olması 101-103
VI.
Hatay Devletinin kurulması 105
1. Atatürk tarafmdan Cumhurbaşkanı adayı olarak gösterilmem 106 - 108
2. İnönü'yü ziyaret 108
3. Hatay Millet Meclisi tarafından Cumhurbaşkanı seçimi.. 108-109
4. Atatürk'ün telgrafı 109-111
5. İsmet inönü'nün tebriki 111
6. İcraat 111-113
7. Hatay hududunun kapatılması 113 -115
8. Türkiye hududunun Hatay Devletine açılışı 115
9. Atatürk'ün aramızdan ayrılması 115 -116
VII.
İltihâk kararı 117
VII- ULUĞ BEGİN SON YILLARI - TÜRKİSTAN TARİHİNDE
YENİ BİR DEVRİN BAŞLANGICI 126-151
Şahruh zamanında veliahdlık meselesi
Şahruh'un ölümü
Gevherşad, Abdüllâtif ve Uluğ Beg
Uluğ Beg ile Alâuddevle arasında anlaşma ve
savaşların yeniden başlaması Uluğ Beg'in Herat'ı ele geçirmesi Yar Ali'nin ayaklanması Uluğ Beg'in Herat'ı yeniden zaptı Uluğ Beg'in Herat'tan ayrılması Uluğ Beg ve Abdüllâtif in aralarının açılması Ebu Said'in ayaklanması Uluğ Beg'in ölümü ile ilgili teferruat Abdüllâtif in hâkimiyeti Abdüllâtif in öldürülmesi Mirza Abdullah'ın tahta oturması Mirza Abdullah'ın Ebu Said'e yenilmesi ve ölümü Ebu Said ve Hoca Ahrar Ebu Said'in ölümü Hoca Ahrar'a karşı hareket Hoca Ahrar ve Ebu Said'in oğulları Uluğ Beg devrinin Türkistan'ın kültür hayatındaki
tesirleri
ULUĞ BEGİN HAYATININ UMUMÎ KRONOLOJİSİ 153-156
BİBLİYOGRAFYA 157-164
DİZİN 165-184

Поделитесь записью в соцсетях с помощью кнопок: