Fuzuli - Gazallar

Цитата:
Mövlana Mehemmed Süleyman oğlu Füzuli Bağdadi (1494, İraq, Kerbela şeheri - 1556, orada) - Azerbaycan şairi, mütefekkir. türk, ereb ve fars dillerinde yazmışdır.
İlk tehsilini Kerbelada almış, Bağdadda davam etdirmişdir. Bir müddet İraqın Necef ve Hülle şeherlerinde de yaşamışdır. Şexsi mütaliesi sayesinde orta esr elmleri (mentiq, tibb, nücum, riyazi ve humanitar elmler), xüsusen dini-felsefi cereyanlar, ereb tercümeleri esasında yunan felsefesi ile yaxından tanış olmuş, klassik türk, ereb, fars ve hind edebiyyatını öyrenmişdir.
"Bengü Bade" ("Tiryek ve Şerab") eserini Şah İsmayıl Xetayiye ithaf etmesine, I Şah Tehmasibe ve onun serkerdelerine, ayrı-ayrı valilere, xanlara qesideler yazmasına baxmayaraq, saraya meyl göstermemişdir.
Sultan Süleymana bir neçe qeside teqdim etmiş Füzuli sultan ordusu ile Bağdada gelen türk şairleri Xeyali ve Yehya beyle görüşmüş, "Leyli ve Mecnun" (1537) eserini de "Rum zerifleri" adlandırdığı bu senetkarların xahişi ile qeleme almışdır.
Füzuli üç dilde qezel, qeside, müseddes, terkibbend, tercibend, rübai, qite, mürebbe ve s. yazmışdır. Felsefi mahiyyetli qesideleri, "Yeddi cam", "Enisül-qelb", "Sehhet ve Merez" eserleri qocalıq dövrünün mehsullarıdır. O, qesidelerini ayrıca bir eser kimi toplayıb kitab şekline salmış, türk, fars ve ereb dillerinde divanlar tertib etmişdir.
Füzuli türk dilinde lirik şerin en gözel nümunelerini yaratmışdır.
Yaradıcılığının zirvesi olan "Leyli ve Mecnun" poeması Azerbaycan, elece de Şerq ve dünya poeziyasının nadir incilerindendir. Nizami Gencevinin ilk defe yazılı edebiyyatı getirdiyi "Leyli ve Mecnun" mövzusunun bir çox türk, fars, hind, özbek ve tacik şairleri terefinden qeleme alınmasına baxmyaraq, Füzulinin ana dilinde yaratdığı eser oricinallığı ile bu mövzuda evveller yazılmış poemalardan seçilir.
Füzuli Azerbaycan edebiyyatı tarixinde ana dilinde bedii nesrin görkemli nümunelerini yaratmışdır.
Füzuli qedim yunan ve Şerq felsefesi ile tanış idi. Onun felsefi görüşleri esasen ereb dilinde nesrle yazdığı "Metleül-etiqad" eserinde eksini tapmışdır. Füzuli burada Aristotel, Platon, Empedokl, Demokrit ve başqa yunan filosoflarının fikirlerinden, en-Nizamın felsefi irsinden tesirlenmişdir. Füzulinin başqa eserlerinde de edebi felsefi fikirlere tesadüf edilir.
Füzuli Nesimiden sonra ana dilimizde yaranmış şerin en gözel nümuneleri olan eserleri ile edebi bedii dilimizi yeni yüksekiklere qaldırmış, klassik Azerbaycan, habele diger türk xalqlarının poeziyasına qüvvetli tesir göstermiş, edebi mekteb yaratmışdır. Onun eserleri Tebrizde, Bakıda İstanbulda, Ankarada, Misirde, Daşkendde, Buxarada, Aşqabadda, defelerle neşr edilmiş, dünya şerqşünasları terefinden yüksek qiymetlendirilmişdir.
Şairin ölümünün 400 illiyi dünya miqyasında qeyd edilmişdir. Eserleri toplanaraq en qedim nüsxeler esasında Azerbaycanda beş cildde neşr olunmuşdur

Поделитесь записью в соцсетях с помощью кнопок: